ตุ้มดอย ๒

Okia pseudobirmanica (H. Koyama) Bunwong, Chantar. et S. C. Keeley

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นมีขนประปราย ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง โปร่งออกที่ปลายยอด ช่อย่อยแบบช่อกระจุกแน่น วงใบประดับรูประฆังกว้าง ช่อย่อยมีแต่ดอกย่อยวงในแบบเดียว มีใบประดับคล้ายใบ ดอกย่อยเป็นดอกสมบูรณ์เพศ สีม่วง รูปหลอด ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน รูปกระสวย มีสัน ๑๐ สัน มีกลีบเลี้ยงติดทนแบบแพปพัสลักษณะเป็นขนแข็ง เรียง ๒ ชั้น มีเมล็ด ๑ เมล็ด

ตุ้มดอยชนิดนี้เป็นไม้ล้มลุกหลายปี สูง ๒๐-๔๐ ซม. ลำต้นมีขนประปราย

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๑-๓ ซม. ยาว ๓-๑๒ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนสอบเรียวขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนเกือบเกลี้ยงหรือมีขนสาก ด้านล่างเกือบเกลี้ยงหรือมีขนสั้นนุ่มเส้นแขนงใบข้างละ ๗-๑๒ เส้น ก้านใบยาวได้ถึง ๑ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง โปร่ง ออกที่ปลายยอด ช่อย่อยแบบช่อกระจุกแน่น วงใบประดับรูประฆังกว้าง กว้าง ๕-๖ มม. ยาว ประมาณ ๕ มม. ช่อย่อยมีแต่ดอกย่อยวงในแบบเดียว มีใบประดับคล้ายใบ เรียงเป็น ๔-๕ ชั้น ซ้อนเหลื่อม ชั้นนอกและชั้นกลางรูปขอบขนานแกมรูปแถบ ปลายแหลม ผิวค่อนข้างเกลี้ยง ชั้นในรูปใบหอกแกมรูปไข่ถึงรูปขอบขนาน ปลายมน ผิวค่อนข้างเกลี้ยง ฐานดอกร่วมนูนเล็กน้อย เกลี้ยง ดอกย่อยเป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีประมาณ ๒๐ ดอก กลีบเลี้ยงลดรูปเป็นขนแข็ง ติดทน กลีบดอกสีม่วง โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด เกลี้ยง ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปขอบขนาน เกสรเพศผู้ ๕ เกสร อับเรณูติดกันทางด้านข้างและหุ้มก้านยอดเกสรเพศเมีย รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปทรงกระบอก ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก เรียวยาว โผล่พ้นหลอดกลีบดอก

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน รูปกระสวย ยาวประมาณ ๓ มม. มีสัน ๑๐ สัน เกลี้ยง และมีกลีบเลี้ยงติดทนแบบแพปพัสลักษณะเป็นขนแข็ง เรียง ๒ ชั้น ชั้นนอกสั้น ชั้นในยาวประมาณ ๕ มม. สีขาว มีเมล็ด ๑ เมล็ด

 ตุ้มดอยชนิดนี้เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบตามเขาหินปูน ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๗๐๐-๑,๐๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนพฤศจิกายนถึงธันวาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตุ้มดอย ๒
ชื่อวิทยาศาสตร์
Okia pseudobirmanica (H. Koyama) Bunwong, Chantar. et S. C. Keeley
ชื่อสกุล
Okia
คำระบุชนิด
pseudobirmanica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Koyama, Hiroshige
- Bunwong, Sukhonthip
- Chantaranothai, Pranom
- Keeley, Sterling C.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Koyama, Hiroshige (1937-)
- Bunwong, Sukhonthip (fl. 2009)
- Chantaranothai, Pranom (1955-)
- Keeley, Sterling C. (1948-)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.พิมพ์วดี พรพงศ์รุ่งเรือง